AI en auteursrecht: deel I

Bestaat er auteursrecht op mijn met AI-gegenereerde werken?

Door Ariane De Croo Senior Trademarks | Designs Attorney IP Hills | Ipsilon Groep

Artificiële intelligentie (AI) gebruiken we al een tijdje om taken makkelijker of efficiënter te maken: een tekst opstellen en dan vertalen, een lay-out genereren, documenten samenvatten of visualiseren…

Elke dag worden om en bij 34 miljoen beelden gecreëerd met AI. Het gebruik en de evolutie van AI ontwikkelen exponentieel verder, dag na dag.

Steeds vaker krijgen we de vraag van cliënten of er auteursrecht rust op met AI-gegenereerde afbeeldingen.

Bestaat er auteursrecht op mijn met AI-gegenereerde werken?

Een werk kan onder het auteursrecht bescherming genieten, indien de creatie:

• behoort tot het gebied van letterkunde of kunst
• origineel is
• uitgedrukt is in een concrete vorm en
• het resultaat is van een creatieve activiteit.

Centraal in het auteursrecht is de menselijke creatie – vooral vanuit Europese rechtspraak blijkt dat een werk een ‘uitdrukking van een eigen intellectuele schepping van de maker’ dient te zijn. Daarbij wordt in het Painer-arrest verder verduidelijkt dat een eigen intellectuele schepping de uitdrukking is van vrije en creatieve keuze, die de stempel draagt van de persoonlijkheid van de auteur.

De belangrijkste vraag is dus of de menselijke auteur tegenover de interactie met AI of Generatieve AI (GAI) voldoende zelf de output heeft gecreëerd.

We verkiezen in dit geval ook eerder de woordkeuze ‘creator’ dan de ‘auteur’ in de klassieke zin.

Rechtspraak ter zake is om evidente redenen nog in volle evolutie.

We zien alvast dat in de Verenigde Staten van Amerika, het US Copyright Office (USCO) een eerder strenge en terughoudende positie aanneemt. Een gebrek aan menselijke creatieve controle en dus een zwakke input van de menselijke creator met een sterke AI-contributie zorgen dat er geen auteursrecht van toepassing zal zijn.

In de Chinese rechtspraak daarentegen wordt een GAI-model beschouwd als een passieve tool – zoals een klassieke software of camera – waardoor de creatieve controle wel degelijk bij de menselijke creator zou liggen. Hoe gedetailleerder en uitgebreider de prompt, hoe meer controle en zeggenschap over de output door de maker. Uitgebreide en complexe creatieve keuzes van menselijke creators tijdens het AI-ondersteunde ‘beeldgeneratieproces’ kunnen dus voldoen aan de vereisten van intellectuele prestatie en originaliteit voor auteursrechtelijke bescherming.

Nochtans moeten we dit beeld nuanceren. De resultaten van de prompt kunnen oneindig variëren en onvoorspelbaar zijn, ook bij sterk uitgewerkte prompts.

Aanpassingen op de output door de menselijke creator die voldoende persoonlijke stempel toevoegen, geven meer gewicht aan de rechten van de ‘auteur’.

Om die reden vergroot een ‘redactionele’ fase door creatieve bewerking of nabewerking door de menselijke creator de kans dat een AI-beeld onder de bescherming van auteursrecht zal vallen.

Hoe evalueren we de samenwerking of wisselwerking tussen de creator en de machine (AI)?

Drie opties dienen zich aan.

Zolang AI wordt gebruikt louter als tool, zal er weinig discussie bestaan. De uiting van de persoonlijkheid van de creator is duidelijk aantoonbaar. We kunnen de vergelijking maken met software die wordt gebruikt voor het creëren van designs bijvoorbeeld.

Anders wordt het wanneer AI wordt gezien als een ‘producer’, met name wanneer de uitkomst (output) louter gebaseerd is op een prompt. Het gaat hier om quasi autonome AI producties. De creator geeft zwakke of onvoldoende input, een persoonlijke stempel van de creator op de output ontbreekt. In voorkomend geval zal geen sprake zijn van auteursrechtelijke bescherming voor de output.

Minder evident is de derde optie waar een wisselwerking of dialoog ontstaat tussen machine en creator: software geschreven of ontwikkeld door een menselijke creator, data ingegeven en geselecteerd door een menselijke creator en taalmodellen getraind door menselijke creators… De lijn is zeer moeilijk te trekken tussen menselijke input en AI-resultaten in de output.

De menselijke creatie staat centraal voor bescherming onder auteursrecht. Voor de beoordeling zal het wettelijk criterium van oorspronkelijkheid worden toegepast: vindt men vrije en creatieve keuzes, dan zorgen deze voor een individuele uiting van de auteur en een link met de persoonlijkheid van de auteur. Van belang zijn dus de persoonlijkheid van de creator en de aantoonbaarheid ervan hetzij in het proces hetzij in de output.

Author’s opinion

De snel evoluerende aard van AI-technologie maakt dat wettelijke kaders voortdurend in beweging blijven. Wereldwijd werken rechtspraak en wetgevers aan een coherente aanpak voor deze nieuwe uitdagingen.

De verwachting is dat de Europese rechtspraak in de komende jaren zal streven naar een evenwicht tussen een strikte toets op menselijke creativiteit en de realiteit van technologische vooruitgang. In de praktijk zal vooral de mate van menselijke inmenging doorslaggevend zijn. Hoe duidelijker de creatieve keuzes en nabewerkingen van de maker kunnen worden aangetoond, hoe groter de kans op bescherming. AI zelf zal naar alle waarschijnlijkheid niet als ‘auteur’ worden erkend, maar vormt wel een krachtig hulpmiddel binnen een beschermd creatief proces.

Deze juridische ontwikkelingen sluiten aan bij bredere vragen over de aard van creativiteit, auteurschap en de rol van technologie in menselijke expressie. Die discussie zal ongetwijfeld blijven evolueren naarmate AI verder ontwikkelt en steeds dieper verweven raakt in creatieve workflows.

To be continued…

Bronnen:

AI Image Statistics for 2024: How Much Content Was Created by AI

HvJ EU 16 juli 2009, C-5/08, ECLI:EU:C:2009:465 (Infopag I).

HvJ EU 1 december 2011, C-145/10, ECLI:EU:C:2011:798, (Painer).

Copyright Registration Guidance: Works Containing Material Generated by Artificial Intelligence, US Government Information, Federal Register Vol. 88, No, 51, 16 maart 2023, p. 16192.

Beijing Internet Court, 27 november 2023, Jing 0491 Min Chu No. 11279. Zie verder: China’s Controversial Court Rulings on AI Output—and How It May Affect People in the US – Authors Alliance